Czym jest Wielki post i jakie są jego symbole?...

Czym jest Wielki Post?

Wielki Post to czas przygotowania na obchody najważniejszej uroczystości dla chrześcijan, czyli Wielkiej Nocy, inaczej Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego, w czasie której wspominamy i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Ponieważ każde święto powinno angażować nas nie tylko zewnętrznie, zwłaszcza uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego powinna zostawić konkretny ślad w życiu codziennym. Dla chrześcijanina ten ślad to nawrócenie. Wymagają chwili zatrzymania i refleksji o mojej relacji z Jezusem i podjęcia konkretnych działań, które do niego będą mnie przybliżały. Okres Wielkiego Postu, to taki właśnie czas. Czterdzieści dni przygotowań, powtarzanych każdego roku - by dobrze przygotować się do Uroczystości Zmartwychwstania, tj., aby świętowaną tajemnicę doświadczyć w swoim życiu.

Dlaczego akurat trwa to 40 dni?

Wielki Post ma nawiązywać do postu Jezusa, którego Duch wyprowadził na pustynię, gdzie przebywał "czterdzieści dni, kuszony przez szatana i był ze zwierzętami, aniołowie zaś Mu służyli" Mt 4,1-11; Łk 4,1-13)

Jak liczyć dni Wielkiego Postu??

Obecnie najczęściej przyjęta jest interpretacja, według której niedziele Wielkiego Postu nie należą bezpośrednio do tego okresu liturgicznego ze względu na to, że każda niedziela jest zawsze wspomnieniem Zmartwychwstania Chrystusa. Wówczas od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty włącznie jest 40 dni. Od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty włącznie to 46 dni. Gdy odejmiemy 6 niedziel, mamy dokładnie 40.

Czym rozpoczyna okres Wielkiego Postu?

Okres Wielkiego Postu rozpoczyna się od Środy Popielcowej.  W ten dzień popiół do sypania głów używany jest przez kapłana na znak pokuty. Tradycyjnie, popiół do sypania głów pochodzi ze spalonych palm poświęconych w ubiegłoroczną Niedzielę Palmową.
Patrząc na dzisiejsze posypywanie głów popiołem nie jest łatwo stanąć w pokorze i uznać, że jestem prochem. O wiele łatwiej uznać ten gest za wezwanie do nawrócenia. Do czego zatem wzywa nas dzisiejszy obrzęd?
Są dwa momenty, gdzie w mocno wyeksponowane są te słowa związane z prochem. Pierwszy to Środa Popielcowa i gest posypania głów popiołem. Można to czynić wypowiadając „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mk 1, 15) lub „Pamiętaj, że z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” (Por. Rdz 3, 19). Drugą chwilą gdzie zatrzymujemy się w znaku prochu jest liturgia pogrzebowa. Tam kapłan rzucając na trumnę grudkę ziemi mówi: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz, ale Pan cię wskrzesi w dniu ostatecznym. Żyj w pokoju” (por. Rdz 3, 19). Należy zauważyć, że w liturgii pogrzebowej wyeksponowany jest moment Bożej mocy, która może przywrócić człowieka do życia. Pomimo sytuacji spotkania nad grobem, człowiek dostaje nadzieję na życie po śmierci.

Mając na uwadze powyższe rozważania postawmy na nowo pytanie: do czego wzywa nas obrzęd posypania głów popiołem. Z pewnością wzywa nas do podjęcia trudu nawrócenia. Przypomina nam również o ludzkiej przemijalności oraz stanowi zapowiedź błogosławieństwa. Myślę jednak, że najbardziej jest dla nas wezwaniem do pokory. Posypać głowę popiołem to niejako uniżyć się całkowicie. Jakby Bóg chciał do nas kolejny raz powiedzieć: „zobacz, czym jesteś beze mnie, bez mojego tchnienia”. I rzeczywiście, człowiek bez Boga jest niczym. Podstawą liturgii Środy Popielcowej jest uznanie zależności od Boga, który jest dawcą wszelkiego dobra. Dopiero w takiej postawie całkowitego uniżenia przed Bogiem mogę rozpocząć czterdzieści dni przygotowań do świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Nie jest przypadkiem, że posypujemy głowy prochem przed tymi świętami, gdzie usłyszymy radosne pozdrowienie „Chrystus zmartwychwstał”. Posypujemy głowy popiołem, aby usłyszeć, że proch na nowo ożył.

Symbole Wielkiego Postu i ich znaczenie.

Pierwszym i najważniejszym symbolem Wielkiego Postu jest krzyż. Słusznie  powiedział takie słowa ,,Nie ma Wielkiego Postu bez dźwigania krzyża” ksiądz Jan Twardowski.  Krzyż w Wielkim Poście powinien być dla nas najważniejszy gdyż to właśnie dzięki krzyżówki Jezus zwyciężył. Okres Wielkiego Postu jest czasem przygotowania nas na świętowanie zwycięstwa Chrystusa na krzyżu więc jak można by było pomijać go w okresie Wielkiego Postu? Jezus mówi do nas każdego dnia ,, Jeśli kto chce iść za mną niech się zaprze samego siebie, niech weźmie swój krzyż i niech mnie naśladuje” (Łk 9,23).
Tak my katolicy powinniśmy każdego dnia brać swój krzyż i z nim kroczyć za Jezusem. Wtedy będzie nam lżej, łatwiej. Bo wiemy że nie jesteśmy z tym sami jest z nami Jezus. Jezus kroczy na czele i żąda od każdego, aby czynił dokładnie to, czego On dokonał. Niech się zaprze samego siebie”. Zaprzeć się samego siebie oznacza wyrzec się swoich planów, często ograniczonych i małostkowych, aby przyjąć ten Boży: to droga nawrócenia, nieodzowna dla życia chrześcijańskiego. Jezus nie żąda wyrzeczenia się życia, ale przyjęcia go w takiej nowości i pełni, którą tylko On dać może. Nie wiem co jest Twoim krzyżem może jakieś problemy rodzinne, może samotność może kryzys wiary... Ty sam wiesz najlepiej. Wiesz tylko o tym że nie jest on ponad miarę Twoich sił. Nie jest on cięższy od krzyża który dźwigał nasz Zbawiciel i na którym były grzechy każdego z nas. On dał radę więc Ty też możesz!! Odważ się i podejmij swój krzyż, on się przyczyni do Twojego zbawienia. Jezus jest z Toba! Odwagi!!

Modlitwa
Jest ona kolejnym symbolem tego okresu ale też i całego naszego życia. Ale w Wielkim Poście powinniśmy jeszcze bardziej przywiązać się do niej. Modlitwa jest naszym przygotowaniem Serca do Świętowania Zmartwychwstania Jezusa. Sam Jezus jak mówi Pismo święte przed swoją męka udał się do Ogrodu Oliwnego aby się modlić. ,, Potem wyszedł i udał się, według zwyczaju, na Górę Oliwną; towarzyszyli Mu także uczniowie. Gdy przyszedł na miejsce, rzekł do nich: «Módlcie się, abyście nie ulegli pokusie”. A sam oddalił się od nich na odległość około rzutu kamieniem, padł na kolana i modlił się tymi słowami: «Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich. Wszakże nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!» Wtedy ukazał Mu się anioł z nieba i pokrzepiał Go. Pogrążony w udręce, jeszcze usilniej się modlił, a Jego pot był jak gęste krople krwi, sączące się na ziemie. Gdy wstał od modlitwy i przyszedł do uczniów, zastał ich śpiących ze smutku. Rzekł do nich: «Czemu śpicie? Wstańcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie».(Łk22, 39-46)
Pan Jezus prosił Apostołów, aby pozostali z nim i modlili się. Dzisiaj do nas kieruje tę prośbę: „Czuwajcie i módlcie się”. Czasy obecne to czasy działania, aktywizmu, czynu. Trudno nam jest docenić wartość modlitwy. Tymczasem to na modlitwie dokonują się rzeczy najważniejsze i przez modlitwę można zrobić najwięcej.
 ,,Módlcie się abyście nie ulegli pokusie” musimy się stale modlić trwać przy Bogu na modlitwie bo wtedy zły duch nie będzie miał do nas dostępu. Nie upadniemy tak łatwo. Czasem zły będzie nam przeszkadzał w modlitwie rozpraszał myśli, zniechęcał ale my musimy mocno trwać przy Bogu. Czasem jest to trudne, ale przynosi owoce doskonałe.
 Jak powinna wyglądać nasza modlitwa??
O tym najlepiej naucza nas Jezus.
Gdy się modlicie, nie bądźcie jak obłudnicy. Oni lubią w synagogach i na rogach ulic wystawać i modlić się, żeby się ludziom pokazać. Zaprawdę, powiadam wam: otrzymali już swoją nagrodę. Ty zaś, gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl się do Ojca twego, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie. Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani. Nie bądźcie podobni do nich! Albowiem wie Ojciec wasz, czego wam potrzeba, wpierw zanim Go poprosicie.
Wy zatem tak się módlcie: Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje! Niech przyjdzie królestwo Twoje; niech Twoja wola spełnia się na ziemi, tak jak i w niebie. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam zawinili i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego! ( Mt6,5-13)

Post
Kodeks Prawa Kanonicznego rozróżnia:
a) post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych
b) post ilościowy czyli pożywanie do sytości raz dziennie, dwa lekkie
 c) post ścisły czyli post ilościowy połączony z jakościowym.

Post ilościowy (czyli tylko 3 posiłki dziennie, w tym 1 do syta, a 2 lekkie) obowiązuje w Środę Popielcową i w Wielki Piątek wszystkich pomiędzy 18 a 60 rokiem życia.
Post jakościowy obowiązuje we wszystkie piątki roku z wyjątkiem uroczystości, czyli dni liturgicznych najwyższej rangi (np. w pierwszy piątek po Wielkanocy). Post dotyczy wszystkich, którzy ukończyli 14. rok życia.
Coraz częstsza praktyka staje się post o chlebie i wodzie do którego również zaprasza kościół w czasie Wielkiego Postu.
Matka Boża prosi o post o chlebie i wodzie. Maryja ma w tym szczególny zamysł. Jej pragnieniem jest, aby doprowadzić nas do Jezusa, a Jezus jest w Hostii i w Słowie. Wybrała ten sam sposób, jak Jej Syn. Pragnie, abyśmy odkryli chleb, a przez niego odkryli Jezusa. A zatem w tych dniach będziemy „żyli chlebem”
Woda nie jest tylko symbolem życia, ale również jest podstawowym warunkiem.
Jezus nam powiedział nam nawet że tylko przez post możemy wyrzucić niektóre złe duchy. Pomyślmy o tym.
Jak pościć?
O tym też nas poucza Jezus w swoim słowie.
Kiedy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy. Przybierają oni wygląd ponury, aby pokazać ludziom, że poszczą. Zaprawdę, powiadam wam: już odebrali swoją nagrodę. Ty zaś, gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz, aby nie ludziom pokazać, że pościsz, ale Ojcu twemu, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie. (Mt6,16-18)

 Jałmużna czym ona jest? Modlitwa i post, obok otwarcia na Boga, otwierają nas na nasze własne wnętrze i potrzeby, zaś jałmużna otwiera nas aa potrzeby drugiego człowieka. W jałmużnie nie chodzi tylko o dawanie pieniędzy. Są ludzie, którzy nigdy w życiu ich nikomu nie dali, a mimo to są wielkimi jałmużnikami, bo jałmużna to coś więcej niż wsparcie materialne. Nie wystarczy tutaj uspokojenie sumienia taką czy inną darowizną. Nie chodzi tylko o świeczkę Caritasu albo złotówkę na Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Często ważniejsze jest danie drugiemu człowiekowi swojego czasu, poświęcenie mu chwili uwagi, spojrzenie w oczy, podniesienie jego godności. Nasza jałmużna może być właśnie jałmużną z czasu. Trochę mniej się wyśpimy, trochę krócej poczytamy gazety, za to wysłuchamy cierpliwie, co ma do powiedzenia nasz sąsiad, porozmawiamy z dzieckiem, zadzwonimy do krewnych. Mam wrażenie, że dzisiaj takie ofiarowanie własnego czasu drugiemu człowiekowi jest ogromnie ważne. Żyjemy w sposób tak samotny, bo po prostu nie dajemy sobie okazji, by zwyczajnie razem pobyć.

Co Pismo Święte mówi na temat dawania jałmużny??

Strzeżcie się, żebyście uczynków pobożnych nie wykonywali przed ludźmi po to, aby was widzieli; inaczej nie będziecie mieli nagrody u Ojca waszego, który jest w niebie. Kiedy więc dajesz jałmużnę, nie trąb przed sobą, jak obłudnicy czynią w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zaprawdę, powiadam wam: ci otrzymali już swoją nagrodę. Kiedy zaś ty dajesz jałmużnę, niech nie wie lewa twoja ręka, co czyni prawa, aby twoja jałmużna pozostała w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie. ( Mt6,1-4)

Nabożeństwa odprawiane w Wielkim Poście.

Praktyka kościoła wyrobiła w swej długiej historii dwie formy pobożności wielkopostnej: Drogi krzyżowej i Gorzkich żali. Obydwie formy mają charakter pobożności ludowej od początku krzewionej z powodzeniem przez prosty lud wierny. Pierwsza forma, drogi krzyżowej, jest dziś bardziej powszechna, tzn. znana w całym kościele, druga raczej charakterystyczna dla terenów Polski, związana z pobożnością polską.
Droga Krzyżowa – w Kościele katolickim nabożeństwo wielkopostne o charakterze adoracyjnym, polegające na symbolicznym odtworzeniu drogi Jezusa Chrystusa na śmierć i złożenia go do grobu. W kościołach katolickich Droga Krzyżowa oznaczona jest 14 krzyżami, rozmieszczonymi najczęściej na ścianach bocznych świątyni; dodatkowo może być przedstawiona w obrazach lub rzeźbach. Stacje Drogi Krzyżowej to nie tylko odtworzenie wydarzeń z ostatnich dni Chrystusa. Mają one swą bogatą symbolikę. Dla katolików są również podstawą rozważań medytacyjnych. Podczas nabożeństw Drogi Krzyżowej ministranci z krzyżem i świecami wraz z wiernymi przechodzą od stacji do stacji. Przy każdej stacji prowadzący mówi: Stacja pierwsza, druga, trzecia itd. Po czym wymienia zapisane w tradycji katolickiej kolejne stacje Drogi Krzyżowej:

Stacja 1. Pan Jezus na śmierć skazany.
Stacja 2. Pan Jezus bierze krzyż na swoje ramiona.
Stacja 3. Pan Jezus upada pod krzyżem po raz pierwszy.
 Stacja 4. Pan Jezus spotyka swą Matkę.
Stacja 5. Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Jezusowi.
Stacja 6. Święta Weronika ociera twarz Pana Jezusa.
Stacja 7. Pan Jezus upada pod krzyżem po raz drugi.
Stacja 8. Pan Jezus pociesza płaczące niewiasty.
Stacja 9. Pan Jezus upada pod krzyżem po raz trzeci.
Stacja 10. Pan Jezus z szat obnażony.
 Stacja 11. Pan Jezus przybity do krzyża.
Stacja 12. Pan Jezus umiera na krzyżu.
Stacja 13. Pan Jezus zdjęty z krzyża.
Stacja 14. Pan Jezus złożony do grobu.
W najnowszych czasach niekiedy pojawia się także 15. stacja, tj. Zmartwychwstanie, które, jak wierzą chrześcijanie, nadaje sens całej ofierze Jezusa.
Następnie uczestnicy nabożeństwa klękają i na wezwanie prowadzącego: Kłaniamy Ci się, Panie Jezu Chryste, i błogosławimy Tobie odpowiadają: Żeś przez Krzyż i Mękę swoją świat odkupić raczył, albo: Żeś przez Krzyż swój święty świat odkupić raczył.
Następuje rozważanie danej stacji.Następnie śpiewa się pieśń: Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste zmiłuj się nad nami, w czasie której przechodzi się do kolejnej stacji.
W tej postaci celebrujemy dziś drogę krzyżową w naszych kościołach w każdy piątek Wielkiego Postu, jako że Jezus umierał właśnie w Wielki Piątek.
Gorzkie Żale to popularne w Polsce nabożeństwo wielkopostne, połączone z wystawieniem Najświętszego Sakramentu i kazaniem pasyjnym. Struktura tego nabożeństwa opiera się na strukturze dawnej Jutrzni. Pochodzi ono z początków XVIII w. - po raz pierwszy odprawiono je w 1707 r.
Gorzkie Żale rozpoczynają się Zachętą (lub inaczej Pobudką), później następuje wzbudzenie Intencji. Następnie odmawia się Hymn i dwie pieśni:
     - Lament duszy nad cierpiącym Jezusem
     - Rozmowa duszy z Matką Bolesną
Na koniec śpiewa się 3 razy:
       "Któryś za nas cierpiał rany,  Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami!"

Nabożeństwo Gorzkich Żali dzieli się na trzy części.
W każdą niedzielę Wielkiego Postu odprawia się jedną Część.
Zachęta rozpoczynająca każdą z części jest taka sama.

Część 1 - I i IV Niedziela Wielkiego Postu
Część 2 - II i V Niedziela Wielkiego Postu
Część 3 - III Niedziela Wielkiego Postu i Niedziela Palmowa

Kolory Wielkiego Postu.
W Wielkim Poście przeważa kolor fioletowy ornatu i całego wystroju kościoła. Kolor fioletowy jest symbolem skruchy, żalu, pokuty. Wyjątek stanowi 4 niedziela Wielkiego Postu gdzie ksiądz zakłada ornat koloru różowego. Jest to niedziela nazywana niedziela Laurete niedziela radości.